de Romeinen / architectuur | Kunstgeschiedenis

de Romeinen `forum romanum

De Romeinen
Het Romeinse rijk is gesticht door de Latijnen. Doordat zij handel dreven met de Grieken zijn er nog veel invloeden van het te zien. De stadstaat Rome is, volgens het verhaal, gesticht door de vondelingen Romulus en Remus(een tweeling). Romulus (vermoordde Remus) stichtte de stad. De macht van Rome werd groter en groter en breidde zich steeds meer uit; in enkele eeuwen omvatte het grote delen van Europa, het Nabije Oosten en gebieden van Noord-Afrika. Het rijk werd bestuurd door keizers, maar door allerlei omstandigheden viel het rijk aan het einde van 200 voor Chr. uit elkaar in 2 delen; in het Westromeinse rijk kregen in 313 de Christenen godsdienstvrijheid, en in het Oostromeinse rijk werd Constantipopel op de plaats van Byzantium gesticht.

De bouwkunst
De Romeinen gebruikten, in tegenstelling tot de Grieken, baksteen en natuursteen voor hun gebouwen. Ook keken ze niet naar schoonheid van gebouwen, maar vooral naar het nut; de gebruikswaarde van een gebouw. De Grieken maakten gebruik van architraafbouw, maar dat hield in dat er veel zuilen nodig waren om het gewicht te dragen. De Romeinen daarentegen hadden de kennis van gewelfbouw en ze ontwikkelden de tongewelven verder tot de kruisgewelven, die uiteindelijk leidde tot de ontwikkeling van koepelgewelven. Ook werden muurvlakken opgevuld om het gewicht te dragen. De tempels werden gebouwd in een mengelmoes van de Griekse stijlen ( Dorisch, Korintisch & Ionisch) maar de tempel was maar van één kant te bereiken en ook stond de tempel op een hoog plateau. Keizers lieten paleizen bouwen in een weelderige stijl, vaak gelijkend aan een tempel. Daarnaast bouwden ze triomfbogen ( rondbogen hadden zij uitgevonden ) om zichzelf te eren. De Romeinen zijn ook bekend wegens hun zogenaamde 'utiliteisgebouwen'. Basilica, die bestonden uit enkele schepen en een apsis, werden gebouwd om als vergaderzaal of als markt te dienen. Aquaducten en bruggen werden gebouwd om water van hoog uit te bergen naar de steden te brengen en amfitheaters werden gebouwd om het volk en de keizer te vermaken. Als laatste zijn de Romeinen ook heel bekend om hun stadplanning; straaten werden geordend, als een dambord.

forum romanum

De Romeinen
Het Romeinse rijk is gesticht door de Latijnen. Doordat zij handel dreven met de Grieken zijn er nog veel invloeden van het te zien. De stadstaat Rome is, volgens het verhaal, gesticht door de vondelingen Romulus en Remus(een tweeling). Romulus (vermoordde Remus) stichtte de stad. De macht van Rome werd groter en groter en breidde zich steeds meer uit; in enkele eeuwen omvatte het grote delen van Europa, het Nabije Oosten en gebieden van Noord-Afrika. Het rijk werd bestuurd door keizers, maar door allerlei omstandigheden viel het rijk aan het einde van 200 voor Chr. uit elkaar in 2 delen; in het Westromeinse rijk kregen in 313 de Christenen godsdienstvrijheid, en in het Oostromeinse rijk werd Constantipopel op de plaats van Byzantium gesticht.
colloseum
De bouwkunst
De Romeinen gebruikten, in tegenstelling tot de Grieken, baksteen en natuursteen voor hun gebouwen. Ook keken ze niet naar schoonheid van gebouwen, maar vooral naar het nut; de gebruikswaarde van een gebouw. De Grieken maakten gebruik van architraaf bouw, maar dat hield in dat er veel zuilen nodig waren om het gewicht te dragen. De Romeinen daarentegen hadden de kennis van gewelf bouw en ze ontwikkelden de tongewelven verder tot de kruisgewelven, die uiteindelijk leidde tot de ontwikkeling van koepelgewelven. Ook werden muurvlakken opgevuld om het gewicht te dragen. De tempels werden gebouwd in een mengelmoes van de Griekse stijlen ( Dorisch, Korintisch & Ionisch) maar de tempel was maar van één kant te bereiken en ook stond de tempel op een hoog plateau. Keizers lieten paleizen bouwen in een weelderige stijl, vaak gelijkend aan een tempel. Daarnaast bouwden ze triomfbogen ( rondbogen hadden zij uitgevonden ) om zichzelf te eren. De Romeinen zijn ook bekend wegens hun zogenaamde 'utiliteitsgebouwen'. Basilica, die bestonden uit enkele schepen en een apsis, werden gebouwd om als vergaderzaal of als markt te dienen. Aquaducten en bruggen werden gebouwd om water van hoog uit te bergen naar de steden te brengen en amfitheaters werden gebouwd om het volk en de keizer te vermaken. Als laatste zijn de Romeinen ook heel bekend om hun stadsplanning; straten werden geordend, als een dambord.

Romeinse bouwkunst

Religieus en praktisch

De Romeinen zijn een religieus, maar nog meer een praktisch volk. Dit zie je terug aan de bouwwerken die zij hebben ontwikkeld.

Eerst religie: de tempel, zoals we die kennen van de Grieken, maakt nauwelijks verdere ontwikkeling door. Ze is nu trapsgewijs nog maar van één kant benaderbaar in plaats van alle zijdes van het gebouw. De ruimte waar het beeld in staat is naar achter geschoven. De Romeinen hebben ervoor gekozen om de muren en de zuilen in elkaar te laten verzinken. Dit soort zuilen wordt halfzuilen genoemd. Ook de Romeinen gebruiken de Dorische, Ionische en Korintische stijlen, maar dan wel door elkaar. Je kunt dus in een gebouw meerdere stijlen terugvinden. De aandacht van de Romeinen ligt meer bij utilitaire en burgerlijke bouwwerken, dan bij religieuze. Onder een utilitair bouwwerk verstaan we bijvoorbeeld een aquaduct; deze wordt gebruikt om water uit de heuvels en bergen in de steden te vervoeren (afbeelding 4-3). Een voorbeeld van een burgerlijk bouwwerk is een basilica (markthal). Een bekend Romeins bouwwerk is een arena. Op afbeelding 4-2 zien we de arena van Nimes in Frankrijk.

Romeinse bouwmarkt

De Romeinen maken veelvuldig gebruik van beton in hun architectuur. Beton is niet uitgevonden door de Romeinen, maar ze hebben het wel geperfectioneerd. Het sterke materiaal zorgde ervoor dat ze groter en hoger konden bouwen. Tegenwoordig kan iedereen bij een bouwmarkt bouwmateriaal kant en klaar in bepaalde maten en materialen kopen. Dit systeem van kant en klare producten is echter uitgevonden door de Romeinen! Daarvoor werden de onderdelen op de bouwplaats zelf gemaakt. Deze nieuwe manier van werken scheelde veel tijd en geld.

De arena is een type gebouw dat tot de verbeelding spreekt. Denk maar aan de film The Gladiator. De beroemdste arena is het Colosseum in Rome. De functie ervan is vermaak; er werden wagenrennen gehouden, gevechten tussen gladiatoren, maar ook tussen dieren en mensen. Brood en spelen voor iedereen! Tijdens de vervolgingen van de christenen belanden ook heel wat gelovigen in de aren

De Romeinse architecten maakten vaak gebruik van de rondboog en tongewelf

De Triomfboog. Gebouwd als monument (ereboog) voor een keizer/legerleider die een overwinning had behaald

Om een vierkante ruimte te overbruggen maakten de Romeinen gebruik van een kruisgewelf. Dit type kruisgewelf zou in de middeleeuwen gebruikt worden voor het bouwen van kerken. Een rond gebouw werd overspannen met een koepel. Dit is een type gewelf dat we bij de Grieken niet terugvinden. Het is typisch Romeins. Het Pantheon in Rome is een mooi voorbeeld van de mogelijkheden van de combinatie beton en koepel. Zoek het maar eens op.

Thermen

De Romeinen wilden erg graag een groot rijk. Daarom moesten de legers zich snel kunnen verplaatsen. Ze legden door heel Europa bruggen en wegen aan en bouwden vestigingen als steunpunten voor de legers. De plaatsen waar ze zich vestigden groeiden later uit tot steden. In iedere stad was een badhuis te vinden. Deze badhuizen worden thermen genoemd. Ze waren niet alleen badvoorzieningen, maar er hoorden bibliotheken, ontmoetingscentra en tuinen bij. Het was de ideale plaats om tijd met je vrienden door te brengen, zaken af te handelen en voor een etentje uitgenodigd te worden. Het is overigens geen Romeinse uitvinding; de Grieken kenden ook badhuizen.

Hagia Sophia

HET BYZANTIJNSE RIJK

De geboorte van Christus en enkele jaren later het ontstaan van het christendom had grote gevolgen voor het Romeinse Rijk. Het rijk was op het toppunt van zijn macht en vertrouwde de nieuwe godsdienst niet. Er waren nogal wat verschillen tussen het geloof van de christenen en dat van de Romeinen. Maar het was al snel duidelijk dat veel mensen zich ertoe aangetrokken voelden. Het christendom groeide snel, maar het was niet veilig om in het openbaar te laten merken dat je in God geloofde. Je liep grote kans om opgepakt te worden of zelfs vermoord. Dit veranderde in het Byzantijnse Rijk, van 395 tot 1453 na Christus.

Het Romeinse Rijk was enorm groot en bevatte niet alleen grote gedeeltes van West-Europa, maar liep door in het oosten tot en met een gedeelte van Egypte en het huidige Turkije. Zie afbeelding 5-1. Het gebied in het oosten noemde men het Byzantijnse Rijk, genoemde naar de grote stad Byzantium. Het wordt ook wel het Oost-Romeinse Rijk genoemd. In 313 na Christus, nam keizer Constantijn een belangrijke beslissing. Hij besloot dat het christendom staatsgodsdienst zou worden. Dat betekende dat de christenen niet meer vervolgd zouden worden. Sterker nog; op zijn sterfbed bekeerde de grote keizer zich zelf tot het christendom.

Constantinopel
In 330 na Christus besloot keizer Constantijn dat Rome niet langer de hoofdstad van zijn rijk was, maar Byzantium. Hij veranderde de naam van de stad in Constantinopel (het huidige Istanbul). Zo werd Constantinopel de belangrijkste stad van het rijk, want waar de keizer woont, zit alle macht en geld. Voor de kunsten was dit belangrijk, want de keizer had er veel geld voor over om zijn stad er schitterend uit te laten zien. Zo verrezen er kerken, kloosters en paleizen. In de vierde eeuw na Christus verzwakt het Romeinse Rijk. Het kan zich niet meer zo goed staande houden tegen de stammen die niet blij zijn met hun overheersers. De barbaarse stammen vallen steeds vaker de Romeinen aan. Rond 400 wordt er besloten om het rijk in tweeën te splitsen,in de hoop dat ze het land beter kunnen verdedigen. Maar het West-Romeinse Rijk houdt niet lang stand en in 476 gaat het ten onder.

Het Byzantijnse Rijk houdt stand tot 1453. In dat jaar veroveren de Turken Constantinopel en dat betekent het einde van het Byzantijnse Rijk. In de infoblokken lees je meer over de kunst uit het Byzantijnse Rijk. De gebouwen in het westen van Europa zien er anders uit dan in het oosten. Dat komt omdat ieder gebied zijn eigen bouwstijlen- en tradities kent. Rondom Turkije, Griekenland en zelfs Rusland vinden we tot op vandaag nog kloosters en kerken die gebouwd zijn op de Byzantijnse wijze.

Byzantijnse kunst 4e tot 6e eeuw
• Val van het Romeinse rijk, oost Romeinse rijke byzantanium
• Centraal bouw Grieks kruis
• Zeer goede mozaïek kleurovergang
• Versierende decoratieve functie
• Veel kleur